Artan gelire rağmen rekabet ve stratejik altyapıda sorunlar büyüyor

TELKODER’in, BTK, TÜİK ve BIST gibi kuruluşların resmi verileri doğrultusunda hazırladığı rapor, elektronik haberleşme sektörünün gelir bazında büyümeyi sürdürdüğünü ortaya koyarken; rekabetin zayıflaması, piyasa değerlerindeki düşüş ve stratejik altyapı yatırımlarındaki duraksamanın, sektörün sürdürülebilir gelişimi açısından ciddi riskler taşıdığını vurguluyor. TELKODER, kapsayıcı ve adil bir dijital gelecek için alternatif işletmecilerin desteklenmesi ve yapısal reformların bir an önce hayata geçirilmesi gerektiğine dikkat çekiyor.

Reel artış sınırlı
Elektronik haberleşme sektörü, 2024 yılı sonu itibarıyla 407,45 Milyar TL gelir büyüklüğüne ulaştı. Ancak TÜİK verileri kullanılarak yapılan enflasyon düzeltmesi sonrası, 2003 yılındaki yaklaşık 15 Milyar TL düzeyindeki reel gelirlerin 2024 yılında sabit kaldığı görülüyor. Bu durum elektronik haberleşme sektörünün 2003 yılından bu yana reel anlamda büyüme kaydetmediğini gösteriyor. Elektronik haberleşme sektör gelirleri, 2024 üçüncü çeyrekte 113,89 Milyar TL iken 2024 dördüncü çeyrekte 124,86 Milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Enflasyondan arındırılmış gelirler ise 2024 üçüncü çeyrekte 4,5 Milyar TL, 2024 dördüncü çeyrekte 4,6 Milyar TL olarak belirlenmiştir.

TELKODER raporuna göre, büyük üç operatör ve iştirakleri dışındaki alternatif işletmecilerin pazar payı, 2024 yılı üçüncü çeyrekte %8,89 iken, dördüncü çeyrekte %7,78’e geriledi. Avrupa ortalamalarının oldukça altında kalan bu oran, sektörde sağlıklı rekabet ortamının hala oluşturulamadığını gösteriyor.

Fiber yatırımlar ağır ilerliyor
Sektörün %70’ini temsil eden iki büyük şirketin toplam piyasa değeri, 2008 yılında 22,90 Milyar Dolar iken, 2024 sonunda 10,16 Milyar Dolar’a geriledi. Bu dramatik düşüş, İstanbul Borsası’ndaki genel artışa ve döviz kurunun yatay seyrine rağmen gerçekleştiği gözlemlendi.

Toplam fiber altyapı uzunluğu 2024 yılı sonu itibarıyla 604.618 km olarak ölçüldü. Bu rakam, üçüncü çeyreğe kıyasla sadece yaklaşık 16.000 km’lik bir artışı temsil ediyor. Fiber abone oranı ise aynı dönemde %7,91’den %8,37’ye yükseldi. Genişbant abone sayısında ise anlamlı bir değişiklik kaydedilmedi.
Genişbant uydu hizmetlerine olan ilgi de sınırlı kaldı. 2011’den bu yana toplamda yalnızca 5.154 yeni abone kazanıldığı ve son çeyrekte bu sayının bir önceki döneme göre gerilediği belirtildi.

Sabit ses trafiği bitiyor
2009 yılında toplam ses trafiğinin %17,4’ü sabit hatlardan sağlanırken, bu oran 2024 dördüncü çeyrekte %1,77’ye kadar düştü. Sabit ses trafiğindeki bu hızlı düşüş, sektörün rekabet açısından yeniden değerlendirme ihtiyacına işaret ediyor. 2024 yılı dördüncü çeyreği itibarıyla dört kişilik bir ailenin yıllık haberleşme gideri 18.744,22 TL olarak hesaplandı. Bu tutarın 4.325,62 TL’si vergilerden oluşuyor.
Raporda, İnternet Değişim Noktaları (İDN) ve veri merkezi standartları gibi kritik başlıklarda uzun süredir politika belgelerinde yer almasına rağmen somut bir ilerleme kaydedilemediği vurgulanıyor. BTK’nın 2021 İş Planı’nda yer alan Türkiye İnternet Değişim Altyapısı çalışmaları da tamamlanmadı ve 2022 itibarıyla planlardan çıkarıldı.

Altyapı stratejileri uygulanmalı
TELKODER Yönetim Kurulu Başkanı Halil Nadir Teberci, rapora ilişkin yaptığı değerlendirmede şu açıklamalarda bulundu: “Elektronik haberleşme sektörü gelirsel olarak büyümeye devam ediyor; ancak bu büyüme, reel anlamda sınırlı kalıyor. Alternatif işletmecilerin pazar payının daralması, piyasa değerlerindeki ciddi düşüş, sabit ses trafiğinin yok olma noktasına gelmesi ve genişbant yatırımlarındaki yavaşlık, sektörün sağlıklı gelişiminin önünde ciddi engeller oluşturuyor. Uydu internet aboneliklerinin hâlâ sınırlı sayıda kalması ve veri merkezleriyle internet değişim noktalarına ilişkin somut adımların atılamamış olması da dijitalleşme hedeflerimizle çelişiyor. Tüm bu veriler, sektörün yalnızca ekonomik değil, yapısal olarak da güçlendirilmesi gerektiğini gösteriyor. Kapsayıcı ve rekabetçi bir dijital ekosistem için artık vakit kaybetmeden harekete geçilmeli.”