XRD, yörüngeye yerleşti
Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Emrah Kalemci önderliğinde Yüksek Enerji Astrofiziği Algılayıcı Laboratuvarı’nda tasarlanan ve geliştirilen x ışını algılayıcısı XRD, İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi’nden Prof. Dr. Alim Rüstem Aslan yürütücülüğünde geliştirilen BeEagleSat isimli küp uydu üzerinde 26 Mayıs 2017 tarihinde Türkiye saati ile 15:15’de Uluslararası Uzay İstasyonu’ndan (International Space Station- ISS) Dünya yörüngesine yerleştirildi.
XRD, Sabancı Üniversitesi bünyesinde faaliyet gösteren Yüksek Enerji Astrofiziği Algılayıcı Laboratuvarı’nda tasarlandı. XRD’nin devre çizimi, yazılım ve testleri ise üzerinde bulunduğu BeEagleSat uydusunun üretildiği İstanbul Teknik Üniversitesi Uzay Sistemleri Tasarım ve Test Laboratuvarı’nda (USTTL) yapıldı. XRD’nin üretiminde ağırlıklı olarak lisans ve yüksek lisans öğrencileri Erdem Baş, Deniz Aksulu, Şevket Uludağ, Eray Akyol ve Ertan Ümit ile Doç. Dr. Emrah Kalemci ve Sabancı Üniversitesi’nden Doç. Dr. Ayhan Bozkurt’un yönetiminde yer aldı. Proje, Sabancı Üniversitesi İç Projesi ve TÜBİTAK 1001 fon desteği ile gerçekleşti.
XRD; 10 cm x 10 cm boyutunda bir elektronik devre üzerine yerleştirilmiş x ışını algılayıcısı olarak kullanan bir sistem ve çeşitli yörünge yüksekliklerinde yüksek enerjili x ışın arka alanını ölçecek. Sistem 2 günde bir 30 dakika boyunca çalışıp veri toplayacak ve bu verileri Dünya’ya gönderecek. XRD’nin üzerinde bulunduğu 10 cm x 10 cm x 20 cm boyutlarındaki BeEagleSat küp uydu ise Avrupa Birliği (AB) 7. Çerçeve Programı projesinin bir parçası. Proje kapsamında 36 küp uydu sistemleri ile alçak termosferde çeşitli bilimsel ölçümler yapmayı amaçlıyor. Küp uydu projesi, lisans ve yüksek lisans öğrencileri tarafından İstanbul Teknik Üniversitesi’nden Prof. Rüstem Aslan yürütücülüğünde gerçekleştirildi. Projede Hava Harp Okulu/HUTEN ana proje ortağı olarak, Sabancı Üniversitesi, Havelsan A.Ş. Gümüsh ve Ertek firmaları da diğer ortaklar olarak yer aldı.
Filli olarak 2012 yılında başlayan BeEagleSat projesi 2016 yılında tamamlandı. İTÜ USTTL’de Havelsan işbirliğiyle üretilen HAVELSAT ile beraber diğer QB50 uydularının da toplandığı Hollanda’daki merkeze teslim edildi. 18 Nisan 2017 tarihinde ATLAS 5 roketi ile Orbital ATK Cygnus kargo aracı içinde başarılı bir şekilde fırlatıldı ve ISS’e ulaştı. 26 Mayıs 2017 tarihinde Türkiye saati ile 15:15’de ise ISS’den NanoRacks firması tarafından yörüngeye yerleştirme sistemleri ile 408 km yüksekliğindeki yörüngesine yerleştirildi. BeEagleSat’ın sistemi yörüngeye yerleştikten 5 saat sonra açıldı ve ilk sinyal başarılı şekilde alındı. Uydu çalışma hazırlık testlerinin tamamlanmasını takiben, İTÜ’deki yer istasyonuna bilgileri indirmeye de başlayacak.
