Ar-Ge: Arama-Getirme
Bir ülke düşünün BT konularında hiç Ar-Ge yapmıyor: Yani Araştırma-Geliştirme. Olabilir mi? Pekala olabilir. Eğer başka alanlardan, örneğin turizmden, enerjiden para kazanıyorsa, Ar-Ge yaparak son model BT teknolojilerini ithal edebilir: Yani Arama-Getirme.
BT’nin aksine genetik yöntemler ithal edilemiyor, çünkü bunlar için gerekli, çevreye ve bünyeye özel veriler ancak yıllar içinde toplanabiliyor. Canlı fonksiyonlarının denklemini yazarken, değişkenlerin yarısı genetik, yarısı çevresel. Genetik reçeteler için mutlaka kişinin bulunduğu çevre ve alışkanlıkları ile ilişkilendirme gerekli.
Örneğin, son yılların popüler genetik uygulamalarından Nutrigenomik, vücudun besinlere verdiği tepkiyi genetik faktörler ile ilişkilendirip, gıdaların genleri harekete geçiren biyoaktif özelliklerini araştırıyor. Nutrigenomik sağlık diyetleri ile kişinin genetik yatkınlığı olan hastalıklar geciktirilebiliyor, hatta engellenebiliyor. Bütünsel biyoloj dergisi OMICS’in editörü Montreal Üniversitesi’nden Dr. Vural Özdemir’e göre Nutrigenomik’in bir kolu içerideki genlerde, diğeri dışarıdaki gıdalarda ancak bu iki kol bir yaşam ortamında birleşiyor. Ortama bağımlı biçimde belli genlere sahip insanlar belli gıdaları alınca belli hastalıkların riski artıyor. Bu tip saptamaları istatistiksel olarak kurabilmek için uzun yıllar veri toplayıp biyoenformatik algoritmalarıyla işlemeli.
Dr. Serdar Savaş’ın Hacettepe Teknopark’ta kurduğu Genar da Nutrigenomik için gen ve ortam verileri topluyordu. Ülkemizde “genetik bilgi toplama mevzuatı” olmadığı için kapatılan Genar, çalışmalarına artık Hollanda’da devam ediyor! Aynı hukuki boşluk 21andMe’nin ülkemize hizmet verememesinin de sebebi.
Mart ayı başında ABD Bilimler Akademisi’nce, insanlarda yeni doku rejenerasyonu için kullanılabilecek genetik yönteme dair büyük bir buluş yayınlandı. Hücre bölünmesini kontrol eden genlerden biri olan p53’ün aktive ettiği p21 geni susturulan yetişkin fare hücreleri, embriyonik kök hücre özellikleri gösterip, yeni doku oluşumuna yol açıyor. Genlerdeki bu karmaşık ilişkileri ülkemiz coğrafyası için çalışmak isteyenlerin önü açılmalı.
