ENDÜSTRİ 4.0 İÇİN MURAT SÖNMEZ’DEN ÖNEMLİ BİR İDDİA: TOPLUMUN İŞLETİM SİSTEMİ BİR ÜST MODELE GEÇMELİ
Dünya Ekonomik Forumu’nun (WEF) doğru – yani, insan odaklı – bir yaklaşımla odaklandığı Endüstri 4.0 üzerine araştırmalar yapmak için San Fransisco’da, Silikon Vadisi yakınında, “Center for the Fourth Industrial Revolution” kurduğunu ve bu merkezin başına Murat Sönmez’in getirildiğini daha önce yazmıştım (http://bit.ly/2rWUByq).
Sönmez, Mayıs başında yayımladığı bir yazıda (http://bit.ly/2GBV1yX), toplumların bugünkü işletim sisteminin, Endüstri 4.0’ın meydan okuması karşısında yetersiz kaldığını iddia ediyor. Kulağıma çok güzel bir müzik gibi gelen, önemle vurgulamak istediğim, iki ilke doğrultusunda çalışıldığı belirtiliyor yazıda: “farklı paydaşların hak ve sorumluluklarını betimleyen” ve “ayrıcalıklı bir azınlığın yararına olmayan, teknolojinin buyruğunda da olmayan, tüm toplumun yararına ve hizmetinde olan” yeni bir toplumsal işletim sistemi.
Dijital dönüşümün ortaya çıkardığı bireysel, toplumsal, ekonomik ve teknolojik bağlamdaki kompleks sorulara gecikmeden yanıt verebilecek sistemin yapıtaşları ve çerçevesi sunulmuş yazıda. Anahtar rolü oynayan veri başlangıç noktası olarak alınmış ve insan odaklı veri kullanımı için şu sorulara yanıt aranıyor: nereden geliyor, sahibi kimdir, ne yapılabilir veriyle, ortaya çıkan yarar ve değerler kimin olacak.
Özetle, çerçevesi sunulan işletim sistemi 4 katmandan oluşuyor:
Blok zinciri – temel altyapı
Nesnelerin interneti – veri nereden geliyor?
Verinin sahiplenmesi – sahibi kim, ne yapılabilir, yarar ve değer kimin olacak?
Verinin ülke sınırları arasında akışı
Bu katmanların bileşenleri ve ayrıntıları da yazıda veriliyor.
Ayrıca, bu işletim sistemi bağlamında vergi, fikri mülkiyet hakkı, hukuk sistemi, sigorta unsurları da ele alınıyor. İlginç örneklerle, var olan paradigmaların nasıl paramparça olmakta olduğu da gösteriliyor.
Bu yazı sınırları içerisinde Sönmez’in yazısındaki önemli ayrıntıları ve sunulan modelin hakkını vermem mümkün değil. Amacım hem insan odaklı yaklaşımı ile hem de küresel bağlamı dikkate alması nedeniyle önemli gördüğüm bir Endüstri 4.0 çalışmasından haberdar olunmasını sağlamak. Ülkemizde birkaç otomasyon teknolojisini – örneğin, robot – alıp işletmesine koyarak Endüstri 4.0 uygulaması yapıldığını sanan ve küresel bağlantıları düşünemeyen dar görüşlü yaklaşım ve söylemler yaygın. Bu basit yaklaşımda olanları, Endüstri 4.0’ın gerçek boyutlarını anlamak için Sönmez’in makalesini ayrıntılı incelemeye ve perspektiflerini genişletmeye davet ederim.
Bu kısa özetin bir diğer amacı da hazır olduğu halde bakan Faruk Özlü tarafından bir türlü açıklanmayan dijital dönüşüm yol haritası nihayet açıklandığı zaman, Sönmez’in yazısındaki model ile uyumluluğunu tüm ilgililerin dikkate almasını sağlamak.
