Krizden sonra ilk fuar
Artık krizden çıkma eğilimindeyiz. Dönüp kriz öncesiyle karşılaştırdığımızda durum pek iç açıcı görünmüyor. Hele çeyrek asır öncesiyle kıyasladığınızda, ne kadar geri adım attığımız hüzün verici. Evet 25 yıl önce koyu bir korumacılık vardı. İthal malları alabilmek devlet için bile zorluklar oluşturuyordu. O ortamda, yerli tasarım ürünler ciddi boyutlarda varlık gösterebiliyordu. TÜBİTAK Marmara Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Enstitüsü tarafından tasarımı 1980 yılında bitirilen ve Teletaş’ın ürettiği PCM-30 cihazı, telekom altyapımızın sayısallaşmasında kullanılmış ve biz, 1992 yılında Avrupa’da Fransa’dan sonra sayısallaşmada ikinci konuma gelmiştik. Korumacılık vardı ama sonuç olumsuz değildi.
Sonra liberalleştik. Dış üreticilerle rekabete giriştik. Bu ortamda cep telefonu tasarlayıp üretmek mantık dışı oldu. Netaş’ta yerli tasarım GSM yapma çalışmalarından ben sorumluydum. Teknik olarak yapabilecek durumdaydık. Ama ilerleyen yıllarda düşecek ürün fiyatlarına bakınca kaçındık. Kaçınmayan bir firma (buradaki arkadaşlarım bu düşüncemden ötürü bana hâlâ kızgınlar) belki de Netaş’ın yapacağından teknik olarak çok daha iyisini yaptılar ama iki model çıktı, o firma da bu işi bıraktı. Şimdi tasarımı bizim olmayan, neredeyse yalnızca vidalaması Türkiye’de yapılan “yerli” ürünlerimiz var. Ekonomiye ve sektöre ne katıyorsa? Üstelik ses ileten GSM cihazlarındaki ek ithal vergisi (bilgisayarınıza taktığınız veri GSM’inde bu vergi yok) koruması altında.
Krizden sonra bakıyorum, makine/otomotiv sektörü daha az yara alarak çıkmış. Telekom sektörü ve elektronik daha ağır entelektüel kayıplara uğramış. Elbette küresel boyutta adından söz ettirebilen firmalarımız var ve bunlar durumlarını koruyorlar, ama küçüklerin artık pek sesi çıkmıyor. Belki bir süre sonra soluğu da çıkmayacak. TESİD’in yarışmasına gelen başvurulara bakınca da aynı resim görülüyor. Buna “bir sektörün ölümü” gözüyle de bakabilirsiniz.
Fuara gittiğinizde, yazılım dışında yerli tasarım ne kalmış diye bakın, ne demek istediğimi anlayacaksınız.
