Matematik model
Bir mekanizmanın matematik modelini kurduğunuzda o mekanizmanın nasıl çalışacağını, hangi girdiler karşısında an be an nasıl davranacağını elde edebilirsiniz. CAD (Computer Aided Design) yazılımları bunu yapar. CAD yazılımları, matematik modeli çıkartmak için bir adım öncesinde kullanıcıya, incelemek istediği mekanizmayı alışageldiği biçimde “çizmek” için ayrıca “kavrama” (capture) olanağı da verirler. Böylece siz, eğer bir elektronik devre analizi yapacaksanız, onu, transistörü, direnci gibi alışageldiğiniz devre elemanları ile çizersiniz, CAD programı buna dayanarak bir matematik model çıkarır ve devrenin davranışını size verir. Mekanikte de aynı, inşaatta da. Peki ya depremde?
Tektonik plakaların hareketleri bilinmekte. Arap yarımadası, yüzyıllardır aldığı ivme ile senede 27mm hızla kuzeye doğru ilerlemekte, Karadeniz’e paralel dağların güney yamacından geçen Kuzey Anadolu Fay Kırığı’nın; Adana-K.Maraş-Malatya-Erzurum yönündeki kırıkla birleşerek oluşturduğu üçgeni sıkıştırarak, batı yönünde itmekte. Van, üçgenin sivrisinin doğrultusunda. Demek ki, “kanırtma” noktası. Bu üçgen, Anadolu’nun önemli kısmı. Ancak batıya gidecek yeri yok. Yunanistan’a saplanmış durumda. Çünkü onu da Afrika, senede 9mm ile kuzeye itmekte. Demek ki, ya Anadolu’da dağları daha yükseltecek şekilde, ya da Ege denizinde iki yakayı yakınlaştıracak şekilde bir buruşma olacak. Peki bunun matematiksel modeli ne? Bunu bilmiyoruz. Bilgi eksikliğine karşılık, bakın ben de yazdım, fikirlerimiz var. Bilgisi olmadan fikri olmak tehlikeli şeydir. Kendinizin de inandığınız yanlış sonuçlara varabilirsiniz.
Neyse ki, Van depremine kimse çıkıp “takdîr-i ilâhî” (tanrıların kararı) demedi. “Ustalık” dönemi bu olsa gerek. Bunun artık bir “netice-i tabii” (doğal sonuç) olduğu kabul görmüş olmalı. Umarım, üzerinde yaşadığımız toprakların altındaki mekanizmanın matematik modelinin ve CAD yazılımının oluşturulması için akademik dünyaya görev ve kaynak verilir, gelecekte fay haritamızda bile yer almayan fayların oluşturduğu depremlere şaşıp kalmayız.
