Şebekeler Üstü Hizmetler için kapsamlı düzenleme

Serbest Telekomünikasyon İşletmecileri Derneği (TELKODER), elektronik haberleşme sektöründe tüm dünyada her geçen gün daha da popüler hale gelen WhatsApp, Skype, YouTube ve Netflix gibi internet tabanlı hizmetler (Şebekeler Üstü Hizmetler – ŞÜH) kapsamında BTK tarafından yürütülen düzenleme çalışmalarına ilişkin değerlendirmelerde bulundu.

Bir süre önce 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu’na eklenen hükümler ile şebekeler üstü hizmet (ŞÜH), elektronik haberleşme hizmeti olarak tanımlandı ve Bilgi ve İletişim Kurumu’na (BTK) şebekeler üstü hizmet sunumuna ilişkin gerekli düzenlemeleri yapma yetkisi verildi. Bu düzenlemeler yapılırken, Şebekeler Üstü Hizmet (ŞÜH) alanında faaliyette olan yerel şirketlerin dev global şirketlerle rekabet edebilmesi için hem altyapıyı da içeren operasyon süreçleri hem de vergisel anlamda desteklenmesi gerekiyor. TELKODER tarafından yapılan açıklamada, şebekeler üstü hizmet (ŞÜH) sağlayıcıların yetkilendirilmesine ilişkin usul ve esaslar hazırlanırken dikkat edilmesi gereken hususlar şöyle sıralandı:

Yerli şebekeler üstü hizmet sağlayıcılarının (Yerli ŞÜH sağlayıcıları), yurt dışı şebekeler üstü hizmet sağlayıcıları (Yabancı ŞÜH sağlayıcıları) ile eşit şartlar/koşullar altında yarışabilmeleri için uygun rekabet koşulları sağlanmalıdır. Yerli girişimciliği teşvik etmeli, yabancı ŞÜH sağlayıcılarına göre daha küçük hacimli olan yerli ŞÜH sağlayıcıları destekleyici bir bakış içermeli ve yerli ŞÜH sağlayıcılarının dezavantajlı durumu ortadan kaldırılmalıdır. Örnek olarak, yerli ŞÜH sağlayıcıların vergilerden ve 5651 sayılı Kanun’da yer alan bazı yükümlülüklerden muaf tutulması değerli olacaktır. Yerli işletmecileri koruyan ve belirlenecek eşikler ile daha büyük olan ŞÜH sağlayıcıları ile küçük ölçekli ŞÜH sağlayıcılarının ayrıştırıldığı bir yetkilendirme rejimi belirlenmelidir.

Haberleşme hizmeti veren şebekeler üstü hizmet sağlayıcıları yetkilendirilmesi iki farklı yöntem ile ele alınabilir.

Yerli/Yabancı şebekeler üstü hizmet sağlayıcılara farklı alanlar tanınması
Bahsi geçen yöntemde Türkiye’deki yerel oyuncuların, etkin piyasa gücüne sahip uluslararası rakiplerine karşı adil rekabet şartlarına sahip olabilmeleri için, farklı düzeylerde ve alanlarda, yerli ŞÜH sağlayıcıları fiyatlandırma/vergiden muaf olma yöntemleri ile desteklenebilir. Uluslararası ŞÜH sağlayıcılarına karşı ise daha kısıtlayıcı düzenlemelere yer veren bir metot izlenebilir.

Yerli/Yabancı şebekeler üstü hizmet sağlayıcıları arasındaki olumsuz rekabet koşullarının kaldırılması
Bahsi geçen yetkilendirme süreci sadece yerli ŞÜH sağlayıcıları için geçerli olmamalıdır. Yerli ŞÜH sağlayıcıları başta mali yükümlülükler olmak üzere, rekabet dezavantajı yaratan yükümlülüklerden belli bir süre muaf tutulmalıdır. Bunun için gerekli hukuki altyapının oluşturulmasının sektöre ve ülke ekonomisine sağlayacağı potansiyel faydalar göz önüne alınmalıdır.

TELKODER olarak yetkilendirme yönteminde, ITU’nun da önerilerinin dikkate alınması gerektiğini düşünüyoruz. Yabancı ŞÜH sağlayıcıları ile Telekom işletmecilerinin gelirlerinin dengelenebilmesi için birbirleri aralarında işbirlikleri geliştiren iş modelleri teşvik edilmelidir. Yine bu çerçevede, yabancı kaynaklı haberleşme hizmeti veren ŞÜH sağlayıcıları ile aynı hizmeti veren Telekom işletmecilerinin uyması gereken yükümlülükler eşit olmalıdır (hizmet kalitesi, vb.). Böylelikle daha adil bir pazar oluşturulmasına yardımcı olunabilir. ŞÜH sağlayıcılarının yetkilendirmesi, sadece internet üzerinden verilen haberleşme hizmeti için tanımlanmalıdır. Yerli ŞÜH sağlayıcıları yaygınlaşana kadar, kurum masraflarına katkı payı, evrensel hizmet fonu, vb. ücretlerden belli bir süre ile ya da tamamen muaf tutulmalıdır. Ayrıca, yabancı ŞÜH sağlayıcıları ile rekabetin dengelenebilmesi için diğer vergiler de asgariye indirilmelidir (katma değer ve dijital hizmet vergileri gibi). Bu düzenlemeler, BTK önderliğinde, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile koordinasyon halinde yürütülmelidir. Yasal dinleme için BTK’nın işletmecilere uygulattığı mevcut yapıya göre daha düşük maliyetli ve esnek bir model kullanılmalıdır. Yapılacak düzenlemeler öngörülebilir olmalı ve bir güven ortamı oluşturmalıdır. Bu sayede, yabancı yatırımların önü açılarak yabancı ŞÜH sağlayıcılar ülkemizde ofis açması da teşvik edilmiş olacaktır.

TELKODER’in şebekeler üstü hizmete (ŞÜH) ilişkin BTK tarafından yapılabilecek düzenlemelere yönelik faydalı olabileceğini düşündüğü diğer bilgiler ise maddeler halinde şöyle paylaşıldı:

• ŞÜH’lerin yaygınlaşması ile birlikte Telekomünikasyon İşletmecilerinin abone artışı olmadan yılda yaklaşık %30 civarında trafik büyümesi ile karşı karşıya kalacağı görülmekte ve bu durum da telekomünikasyon işletmecilerinin yeni yatırım maliyetlerine katlanacağı anlamına gelmektedir. Bu nedenle yapılacak düzenlemeler, büyük oranda trafik artışına neden olan dijital hizmet sağlayıcıların da maliyete katılacakları bir model içermelidir.

• ŞÜH sağlayıcıları için veri merkezlerinin fiber altyapısı ve internet değişim noktaları varlığı çok önemlidir. Bu nedenle hem veri merkezlerinin hem de internet değişim noktalarının gelişimi düşünülerek düzenlemeler yapılmalıdır.

• Whatsapp, Zoom, Skype vb. işletmecilerin ses pazarında ciddi kayıplara neden olduğu, Telekom işletmecilerinin rekabet edemeyecekleri bir iş planıyla büyüdükleri unutulmamalıdır.

• Bazı uydu işletmecilerin (SpaceX, SES, Amazon, vb.), ŞÜH sağlayıcıları ile anlaşmaları olduğu ve birkaç yıl içinde vermeyi planladıkları hizmetlerle yerel işletmecilere ihtiyaç duymayabileceklerine de dikkat edilmelidir.