Veri alanlarının güvenli yapay zekâda önemi büyük

Türkiye Bilişim Vakfı’nın (TBV) Be Node Research programı, Akbank’ın inovasyon merkezi Akbank LAB desteğiyle yürüttüğü yeni çalışmada veri alanlarının güvenli ve etik yapay zekâ uygulamalarındaki stratejik rolünü ele aldı. Rapor, HUX AI Kurucusu Merve Ayyüce Kızrak ve Stanford Üniversitesi Misafir Öğretim Üyesi, Ion AI Kurucusu Nazım Kemal Üre tarafından hazırlandı. Rapor, açık standartlar, çok paydaşlı yönetişim ve pilot uygulamalarla ölçeklenebilir bir yol haritası öneriyor.

Öne çıkan bulgular
● Amaç: Farklı kurumların veriyi fiziksel olarak taşımadan, güvenli ve etik biçimde paylaşabildiği dijital ekosistemler sayesinde (veri alanları) yapay zekâ modelleri daha zengin, dengeli ve denetlenebilir veriyle beslenebiliyor.
● Etkiler: Sağlık, finans ve eğitim başta olmak üzere kritik alanlarda doğruluk, adalet ve güvenilirlik artıyor; halüsinasyon ve yanıltıcı içerik riski azaltılabiliyor.
● Uygulama yaklaşımı: Ulusal vizyon ve yönetişim çerçevesi, güvenilir aracı kurumlar, KVKK’ya uyumlu paylaşımlar ve küçük ama etkili pilotlar ile yaygınlaşma.

Kullanım alanları (örnekler)
● Sağlık: Onkoloji merkezleri arasında mahremiyeti koruyan veri paylaşımıyla tedavi önerilerinin isabetini artırma.
● Finans: Bankalar arası şüpheli işlem paternlerinin güvenli paylaşımıyla dolandırıcılığı daha erken ve doğru tespit etme.
● Dil teknolojileri: Çok dilli ortamlarda ortak standartlarla oluşturulan dil havuzları sayesinde düşük kaynaklı dillerde bile yetkin modeller geliştirme.

Politika ve uygulama önerileri
● Vizyon & yönetişim: Ulusal düzeyde veri/yapay zekâ stratejisine veri alanları hedeflerinin dâhil edilmesi; kamu–özel–STK–akademi eşgüdümü.
● Güven mimarisi: Anonimleştirme, federatif öğrenme, denetim ve güvenilir aracı kurumlar ile paylaşıma güven tesis edilmesi.
● Pilotlardan ölçeğe: Sektörel önceliklerde hızlı değer üreten pilotların başlatılıp başarı
hikâyeleriyle ölçeklenmesi.

Akbank Dijital Tasarım ve İnovasyon Bölüm Başkanı Ozan Atağ; “Akbank LAB’de teknolojiyi finansal, toplumsal ve çevresel fayda üretmek için kullanmayı odağımıza alıyoruz. Bu vizyon doğrultusunda, etik ilkelere dayalı yapay zekâ uygulamalarının gelişimini desteklemek bizim için stratejik bir öncelik. Be Node Research projesine katkı sunmak, bu önceliğimizin somut bir yansıması. ReFi Türkiye programımız çatısı altında konumlandırdığımız bu çalışma; yapay zekâ ve blokzincir gibi ileri teknolojilerin kamu yararına kullanımı konusunda akademik perspektifle derinleşmemizi sağladı. Veri alanlarının yapay zekâ uygulamalarındaki stratejik rolünü ele alan bu raporun, etik ve güvenli yapay zekâ üretimi konusunda çalışan tüm kişi ve kurumlar için de yol gösterici olacağına inanıyoruz” dedi.

HUX AI Kurucusu Merve Ayyüce Kızrak, şunları söyledi: “Örnek olarak, veri alanları Türkiye’deki onkoloji merkezlerinin hasta mahremiyetini koruyarak verilerini paylaşması, tek bir hastanenin sınırlı bilgisinden çok daha geniş bir bilgi havuzuna erişmemizi sağlarken mahremiyeti korur, hesap verebilirliği artırır. Bu sayede yapay zekâ modelleri daha adil, daha doğru ve daha güvenilir hale gelir.”

Stanford Üniversitesi Misafir Öğretim Üyesi; Ion AI Kurucusu Nazım Kemal Üre, “Yapay zekâ uygulamaları ne kadar zengin veri setleriniz varsa o kadar iyi çalışıyor. Bu nedenle, veri setlerini zenginleştirmenin en sağlıklı yollarından biri de veri alanları gibi iş birliği temelli yapılar” dedi.

Başlangıç Noktası Lideri Cem Leon Menase ise, “Teknoloji ilerleme getirebilir ama refahı her zaman getirmek zorunda değil; bazen eşitsizliği de derinleştirebiliyor. Veri alanları bu veriyi paylaşmamızı ve etik çerçeveler üzerinden kaynağın demokratikleşmesini sağlayarak bu tabloyu değiştirebilir” ifadelerini kullandı.