Yapay zeka üzerine bir kitap, iki strateji ve öğrenmemiz gerekenler
Kai-Fu Lee, lise dahil tüm eğitimini ve doktorasını Amerika’nın önde gelen üniversitelerinde tamalamış, şimdi Beijing’de yaşayan, dünyanın en saygın YZ uzmanlarındandır. 2018 yılının ortalarında yayımlanan “AI Superpowers: China, Silicon Valley and the New World Order” (YZ Süpergüçleri: Çin, Silikon Vadisi ve Yeni Dünya Düzeni) başlıklı 2018’de yayımlanan kitabı anında büyük dikkat çekti ve Amerika’da en çok satan kitaplar listesine girdi. Hala da ilgili alanlar içinde Amazon’da en çok satan kitap konumunda.
Kitabın “China’s Sputnik Moment” (Çin’in Sputnik Anı) başlıklı ilk bölümünde, YZ ve Derin Öğrenme (DÖ) konularının ABD, Birleşik Krallık ve Kanada’da başlayıp gelişmesini anlatır. Çin’in bu konuların önemine uyanması, yani Sputnik anı 2016’dır.
(Hatırlatayım: ABD’de yıllarca uzay çalışmaları yapıldıktan sonra 29 Temmuz 1955 yılında Başkan Eisenhower 1958 baharında uzaya ilk uydunun fırlatılacağını açıkladı. Bir hafta sonra iddialı bir uzay ve uydu projesi başlatan Sovyetler Birliği, ABD’den önce Sputnik-1’i 4 Ekim 1957 yılında uzaya gönderdi. Böylece, ABD-SSCB arasındaki soğuk savaş uzay yarışıyla devam etti.)
YZ ve DÖ’nün geçtiği aşamaları anlattıktan sonra, 21. yüzyılda bunlardan maksimum yararı elde etmek için gerekli dört unsuru listeliyor Lee: Bol veri, iddialı ve tutkulu girişimci, YZ araştırmacıları ve uygun politikalar. Veri bakımından Çin, ABD’den çok daha zengin (sanırım, Çin’de kişisel verilerin korunmasında duyarlılık olmadığından). Silikon Vadisi’nin ve Çin’in önde gelen teknoloji firmalarında yıllarca çalışmış olan Lee, Çinli girişimcilerin çok daha iddialı ve tutkulu bir çalışma içinde ve iş kurma yeteneğinde olduğunu deneyimlerine dayanarak belirtiyor. Elit YZ araştırmacıları hala ABD’de olsa da YZ alanında buluştan uygulamaya geçiş aşamasının yaşandığı günümüzün ihtiyacı türündeki araştırmacılar, Lee’ye göre Çin’de yeterince var. Bu araştırmacılarla, iddialı ve tutkulu girişimci ve startupların birlikte çalışmasının Çin’i ABD’den daha üstün kıldığı görüşünde. Son olarak da Çin hükümetinin YZ konusunda somut hedefler içeren çok kapsamlı planı ve bunun için büyük kaynaklar ayıran politikalarının, ABD’nin ilgili politikalarından daha etkin olduğunu iddia ediyor yazar.
Dolayısıyla, tüm bunları alt alta koyup toplayınca, dünya klasındaki girişimcileri ile proaktif ve etkin hükümet politikaları birleşince, Çin’in YZ geliştirme ve yaygın kullanımında ABD’yi yakın bir gelecekte yakalayıp geçeceğini iddia ediyor.
2017 yılında Çin YZ’de dünya lideri olma iddiasıyla bir plan açıklamıştı. Arkasından, 2018’de Amerika’da çok satan ve çok tartışılan bu kitabın müthiş bir etki yarattığı görülüyor. Nitekim, ABD yönetimi harekete geçti ve 11 Şubat günü, Başkan Trump, tüm federal kurumların YZ Ar-Ge’sine öncelik vermesini ifade eden “American AI Initiative” başlıklı bir “başkanlık emri” (executive order) imzaladı (http://bit.ly/2GxyfN7). Ertesi gün, Savunma Bakanlığı, 2018’de hazırlanıp gizli tutulan YZ stratejilerinin özetini “DoD AI Strategy” başlığıyla açıkladı (http://bit.ly/2SYBbYL).
Trump’ın “American AI Initiative” beş politika içeriyor: (1) Federal kurumların Ar-Ge yatırımlarında YZ’ye öncelik vermesi. (2) Federal veri, model ve bilgisayar kaynaklarını paylaşarak YZ alanındaki Ar-Ge uzmanlarına, araştırmacılara ve endüstrilere destek verilmesi. (3) Toplumda güven sağlamak için etik standartların geliştirilmesi. (4) Çalışanlarda YZ ile ilgili bilgi ve becerilerin geliştirilmesine ve eğitimde STEM’in yaygınlaşmasına destek olmayı Federal kurumların öncelik vermesi. (5) Amerika’nın değer ve çıkarlarına uyumlu bir şekilde, uluslararası işbirliklerin geliştirilmesi. Ayrıca, Beyaz Saray’da bir ekip bu planın uygulama ayrıntıları üzerinde 6 ay içinde açıklanacak bir memo üzerine çalışmaya başladı.
Pentagon’un açıkladığı “DoD AI Strategy” de beş ana başlık içeriyor: (1) Ana misyonlar için YZ kapasitesinin sağlanması. (2) YZ’nin tüm Savunma Bakanlığı’nda etkisini ölçeklendiren, ademi merkezi bir şekilde geliştirilmeleri ve deneyleri mümkün kılan bir genel altyapının geliştirilmesi. (3) YZ’de önder niteliklere sahip insangücü yetiştirilmesi. (4) İşdünyası, akademisyenler ve müttefik ülkelerle ilişkiler kurulması. (5) Askeri etik ve YZ güvenliğinde liderlik.
Yorum ve Eleştiriler
Beyaz Saray’ın “American AI Initiative” açıklamasının ertesi gününden başlayarak, Fortune, Wired, IEEE Spectrum, National Geographic, Forbes, ZDNet dergilerinin dijital sitelerinde ve diğer birçok teknoloji sitesinde derin analizler ve eleştiriler yayımlandı.
Çıkan yazılarda konu uzmanlarının hemen hemen hepsinin ilk eleştirisi, parasal kaynakların belirtilmemesiydi. Bir diğer belirsizlik de hangi YZ projelerine öncelik verileceğinin belirlenmemesiydi. Beyaz Saray’dan bir yetkili, New York Times’ın gelişmenin nasıl izlenip denetleneceğine ilişkin sorusunu yanıtsız bıraktı (https://nyti.ms/2Ihs5SO).
Fortune’a konuşan Carnegie Mellon Üniversitesi doçenti Kim (http://bit.ly/2GxU4w1), YZ araştırmalarına verilen fonlar ile otomasyon nedeniyle işsiz kalabileceklere eğitim için verilen fonlar arasında denge olması gerektiğini vurguladı.
IEEE Spectrum, konunun dört önemli uzmanının değerlendirmelerini yazmış (http://bit.ly/2DS5rLk). Genel olarak doğru yönde bir adım olarak görülmesine karşın, ayrıntıların belirsizliği, Trump yönetiminin kapsayıcı bir vizyondan yoksun oluşu, YZ’nin sosyal sorumluluk anlayışı içerisinde ve etik duyarlılıkla gelişmesine yeterli duyarlılığın olmaması, zamanlama ve sürecin koordinasyonu gibi önemli ayrıntıların eksikliği eleştirileri dillendirilmiş. Ayrıca, Trump yönetiminin sivil hakları, mahremiyeti ve tüketicileri koruma sözlerini şimdiye kadar tutmamış olması eleştirilmiş.
Fast Company’nin görüştüğü uzmanlar, genel olarak, YZ yönetişiminde sosyal sorumluluk ve etik anlayış üzerine endişeler dillendirilmiş (http://bit.ly/2SXS1XT). Örneğin, Federal hükümetin paylaşacağı verilerin, modellerin ve algoritmaların önyargı içerebileceği biliniyor. Ayrıca, sosyal sorumluluk ve etik sadece standartlarla değil, yasalarla belirlenmeli görüşü belirtilmiş.
Pentagon’un açıkladığı YZ stratejisinin, Beyaz Saray insiyatifiyle koordine olması önerilmiş (http://bit.ly/2GUHQg2).
Türkiye Ne Öğrenebilir?
Türkiye’nin ne Beyaz Saray’ın açıkladığı plandan ne de Pentagon’un stratejisinden öğreneceği fazla bir şey yok. Fakat, yukarıda tanıtılan kitaptan ve sanırım çok daha önemlisi hükümetimizin açıkladığı plan, program, strateji gibi belgeleri, ilgili sivil toplumun değerlendirme süreci ve etkisi hakkında öğreneceği çok şey var.
