Yeni teşvikler
Geçen hafta TÜBİTAK’ın çağrılı teşvik yöntemini konu etmiştim. Uygulanmasında yarar gördüğüm, niteliğe bağlı aşamalı teşvik oranının üzerine düşüncelerim ise şöyle: Aslında uygulamada aşamalı teşvik oranı yok değil. Belli koşulları sağladığınızda, örneğin doktoralı elemanı projede çalıştırmak, ek teşvik alıyorsunuz.
Kanımca, teşviğe değer görülen projelerin, taban teşvik oranları bir miktar düşürülebilir. Buna karşılık, tıpkı doktoralı eleman çalıştırmak gibi ama ortaya çıkan çalışmanın şirkete ve ülkeye getirdiği yarara ilintili ek oranlar verilebilir. Hakemlerin sorguladığı “şirkete yeni” “Türkiye’de ilk”, “dünyada ilk” düzeyindeki yenilikçilik, bir ek oran ölçütü olabilir. Gene, pazara çıkan ürünün, üç yıl ortalamasında (muhasebe kayıtlarına bakılarak) satış fiyatı ile malzeme ve Ar-Ge dâhil giydirilmiş işçilik maliyeti karşılaştırılarak taşıdığı fikri mülkiyet payı hesaplanır, bunun yüksekliğine bağlı bir ek oran verilebilir.
Üç yıl boyunca, ürünün yurtdışına satışı ve bunun toplam ürün cirosundaki oranına bakılarak bir ihracat ek teşviği uygulanır. Dilenirse, bu teşvik, TÜBİTAK tarafından değil, ihracatla ilgili kurum tarafından verilir. Geçmişte, TİDEB’in verdiği teşvik, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın fonlarından karşılanırdı. DTM, ihraç olanağı olmayan, iç müşteriye (diyelim savunma sanayi) yönelik teşvikleri ödemekte isteksiz davranırdı. Bunu bir “kural dışı engel” olarak değil, oran düşürücü açık bir kural olarak koymakta yarar görmekteyim.
En son, yapılan çalışmanın sonucu ortaya çıkan ürünün lisans altında bir yabancı ülkede üretilmesi veya teknoloji transferinin yapılması karşılığında, alınan teknoloji satışı veya lisans bedellerine oranlı bir “ödül”ün gene dış ticaretten sorumlu kurum tarafından verilmesi kanımca çok yerinde olur. “Ödül”, yüzde 75 teşvik sınırının aşılmasında kullanılabilir mi diye de bakılmalı.
Yaklaşım, “ben de yaptım” sınıflandırmasındaki, sıradan ve fikri mülkiyeti sığ ürünlerin teşviğini azaltıp, “ilk ben yaptım” sınıflandırmasındaki, dünyaya satışı olan ürünlerin teşviğini artıracaktır.
