Akıllı telefonlarda “Made in Turkey” devri
Kamunun yerli üretim cep telefonlarına yüzde 15 fiyat avantajı sağlaması, mobil telefon üretimini artırdı.
Türkiye’de yüksek maliyetler yüzünden yatırımcıların uzak durduğu cep telefonu üretimi, teşvikler ve destekler sayesinde canlanıyor. Yerli operatörler tamamen Türk üretimi mobil telefonlar üretmeye başladı. Kamu desteğiyle önü açılan yerli cep telefonu üretimi, dev küresel mobil cihaz pazarından alınacak dilimler adına ekonomiyi hareketlendiriyor.
Tamamına yakını ithal edilen cep telefonları, petrol ürünlerinden sonra gelen en büyük ithalat bütçesini olarak cari açığın artmasına neden oluyor. Yerli cep telefonu üretimi hem aşırı ithalatın önüne geçmek hem de Türkiye stratejik hedeflerinde teknoloji üretimini sağlamak açısından bir çözüm oldu. Mobil cihazların yurt içinde üretilmesinin sağlayacağı katma değer değerlendirildiğinde, özellikle akıllı telefonların üretimi için teşvikler hazırlandı ve çeşitli düzenlemeler yapıldı. Kamu, yerli üretim cep telefonlarına yüzde 15 fiyat avantajı getirdi.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji eski Bakanı Nihat Ergün 3 Aralık’ta yaptığı açıklamada, “Bakanlık tarafından Ocak ayında yayınlanacak listedeki özellikle orta ve yüksek teknoloji ürünleri satın alan kurumların 15 pahalı bile olsa tercih etmeleri zorunlu olacak. Yasal olarak bu zorunluluk ortaya çıkacağı için orta ve yüksek teknoloji ürünlerin kamudaki kullanımı, 15’e kadar pahalı olanlar tercih edilecek. Böyle bir yaklaşımla madem ki Türkiye’nin hedefi orta ve yüksek teknoloji ürünlerde üretim üssü, Ar-Ge üssü haline gelmek, o zaman bu konuda üretim yapan insanların sadece üretim, yatırım süreçlerinde değil, tüketim süreçlerinde de desteklenmesi lazım” açıklamasını yapmıştı. Ergün, kamu alımlarında yerli kullanım oranının arttığını ifade etmişti.
Teşvik ve düzenlemeler, katma değere dönüyor.
Kamunun yerli üretime destek ve öncelik sağlama planı 2008 yılında müjdelenmişti, teşvikler Torba Yasa’ya girdi ancak bu süre boyunca da bugünkü Ar-Ge altyapısını hazırlayan destekler düzenlendi.
4961 No’lu kanuna dayalı olan Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği’ne göre; teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet gösteren mükelleflerin bölgedeki yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar ve personel ücretleri 2023 yılı sonuna kadar gelir ve kurumlar vergisinden muaf tutuluyor. Kanunun uygulanması ile ilgili işlemlerde tüm vergi, resim ve harçtan muaf olan Ar-Ge yatırımı yapan şirketler, TGB’lerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları, sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımı şeklindeki teslim ve hizmetlerinde de KDV’den muaf tutuluyor. İthal edilen cep telefonlarının sadece beşte biri, bile yurtiçinde üretilse, asgari fiyatlarda satılsa bile 500 milyon dolardan fazla kazanç sağlanıyor. Dolayısıyla hem devlet bütçesinin düzenlenmesi için hem de yatırımcılar için avantajlı olan bu durumu değerlendirmek gerekiyor.
İhalelerde sunulan ürünlerin avantajdan yararlanmak için Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na “yerli malı belgesi”ni gösterebilmesi gerekiyor. Ortak girişimlerin yerli istekli sayılabilmesi için bütün ortaklarının yerli istekli olması zorunluluğu aranıyor.
Türkiye’de üreticiler genellikle hibe, teşvik ve destek programlarından verimli yararlanamıyor. Bu durum ne yazık ki, bilişim gibi bilgi ve iletişimle bütünleşik bir sektör için bile geçerli. TÜBİTAK ve KOSGEB; teknoloji geliştirilmesi, üretim sağlanması ve bilişim sektörünün geliştirilmesi için çeşitli sektörel destekler veriliyor. Geçtiğimiz hafta Konya Mevlana Kalkınma Ajansı’na bilişim sektöründen bir Ar-Ge projesi başvurusu daha gerçekleştirildi. Kamudan teşvik ve destekler geliyor, yerli yatırım ve üretimler de bunun karşılığını veriyor.
Mobil telefon pazarından küçük bir dilim almak bile milyonlarca dolar tadında
Vestel, IFA’13’te tamamı yerli üretim olan akıllı telefon ailesini tanıttı. Önümüzdeki sene ülkemizde satışa sunulması beklenen Vestel telefonlar orta ve üst düzeyde kullanıma hitap etmek üzere konumlandırılıyor. Vestel İcra Kurulu Başkanı Turan Erdoğan, çok büyük rakipler olmasına rağmen akıllı telefon ihracatı için Avrupa, Güney Amerika ve Ortadoğu ülkeleriyle görüşmelere başladıklarını da söyledi. Akıllı telefon pazarı hâkimiyet için savaşmayı gerektirmeyecek kadar geniş. Bu küresel dev pastadan küçük bir dilim almak, milyarlarca dolar anlamına geliyor.
Yerli cep telefonu üretiminin bu denli desteklenmesinin bir nedeni de, yazılım ve donanım alanında yine yerli piyasayı hareketlendirecek olması. Türkiye’de cihaz üreticilerine fason ürün sağlayan yan sanayinin gelişmiş olması, teknik donanım üretiminin gelişmiş olduğunu göstermiyor. Yerli cep telefonu pazarının ısınması, 2013’ün Ekim ayında Turkcell T serisinin yerli tasarım cep telefonu olarak piyasaya sürülmesiyle sağlandı. Başlangıçta “Türk tasarımı” vurgusuyla sunulan T40 geçtiğimiz aylarda Türkiye’de üretilmeye başlandı.
Piyasaya en son çıkan yerli üretim cep telefonu Manisa Vestel tesislerinde üretilen Vodafone Blade V oldu. Yerli üretim yatırımlarını her yıl artırdıklarını ifade eden Vodafone Türkiye Terminal Direktörü Ahmet Ulubay yatırımların çeşitlenerek artmasının gerektiğine, devlet teşviki ve stratejik önceliklerin gerekliliğine dikkat çekti. Önümüzdeki günlerde göreceğimiz yerli üretim yeni cep telefonu modelleri, yerli üretimin maliyetli olduğunu ancak, verilen teşviklerin; tüm operatörlerin yerli üretime yöneleceğini öngören Ulubay’ı haklı çıkaracak. Avea CEO’ su Erkan Akdemir geçtiğimiz yılın 3. çeyrek sonuçlarını açıkladığı Kasım ayında, Avea marka yerli üretim cep telefonlarının yakın bir gelecekte kullanıcılarla buluşacağının haberini vermişti. Yerli cep telefonu pazarı, Türkiye’de operatörler arasında muhtemelen yeni bir rekabet alanı daha geliştirecek.